Kennen jullie het verhaal van Martin de sperzieboonteler nog? Hij plaatste in 2014 een berichtje op Facebook: een uitnodiging om gratis sperziebonen te komen plukken op zijn veld. Door overaanbod kon zijn 4,5 hectare aan boontjes niet geoogst worden. Hij gaf de bonen liever gratis weg dan dat hij ze zou omploegen (lees: 60.000 kg boontjes verspillen!). Wij waren natuurlijk erg benieuwd naar zijn verhaal. Als onderdeel van ons onderzoek naar overproductie gingen we op bezoek in Strijen.
Weet je nog, dat heerlijke warme en zonnige weer in 2014? In de bonenbranche gingen de vele zonuren ook zeker niet onopgemerkt voorbij. Dit deed de boontjes goed, ze groeiden met bossen tegelijk. Niks mis mee, zou je denken. Maar dit betekende wel dat het een goed jaar was voor álle bonentelers. Hierdoor ontstonden er overschotten op de Nederlandse markt. Door gunstige weersomstandigheden én omdat de grens voor Nederlandse boontjes naar Rusland gesloten was, konden de boeren daardoor hun bonen niet meer kwijt. Dit gold ook voor de sperzieboontjes van teler Martin.
“Ploeg het maar onder”
Martin teelde al jarenlang zonder problemen voor een groentegroothandel. Soms kiezen telers ervoor om hun land beschikbaar te stellen aan een groothandel. Je verhuurt je grond dan als het ware. De teler is verantwoordelijk voor het onderhouden van het land, maar de huurder is dat voor het oogsten. In dit geval dus de groothandel.
Toen het tijd was voor de oogst, kreeg Martin bericht: de vrachtwagens van de groothandel zouden zijn boontjes niet komen halen. Er waren geen afnemers, de markt was vol. De supermarkten (waaraan de groothandel op zijn beurt weer leverde) hadden liever goedkopere, langer houdbare sperzieboontjes uit Marokko in hun schappen liggen. Het gevolg was dat veel Nederlandse bonen overbodig bleken te zijn. Toen Martin vroeg wat hij met zijn 60.000 kilo boontjes aan moest, werd hem verteld dat hij maar beter zijn veld kon omploegen….
Martin had dit, in de vele jaren dat hij voor de groothandel teelde, (gelukkig) nog nooit meegemaakt. Hij besloot niet bij de pakken neer te zitten en dacht in oplossingen. Hij plaatste een facebookberichtje op zijn persoonlijke pagina, met de boodschap dat er gratis sperziebonen konden worden geplukt. Met deze actie hoopte hij nog een deel te kunnen redden door zijn vrienden een kistje bonen mee te geven. Maar Martin had niet verwacht dat zijn bericht duizenden keren gedeeld zou worden. Honderden mensen kwamen met hun gezin naar Strijen om boontjes te plukken. Cameraploegen en bijna alle kranten waren van de partij. Zelfs de politie moest eraan te pas komen om het verkeer te regelen (en dat is in Strijen een niet zo veel voorkomend verschijnsel). Zo druk was het met al die enthousiaste plukkers!
Na de vele positieve reacties op de actie, besloten Martin en zijn vrouw (inmiddels BB’ers: Bekende Boeren) het roer om te gooien. Daarom zijn ze vorig jaar ‘’beleef het en eet het’’ begonnen. Op hun akkers worden diverse groentesoorten geteeld, die consumenten zelf mogen plukken. Ze betalen vervolgens een schappelijke kiloprijs. Het doel van dit initiatief is om mensen in contact te brengen met de productie van hun voedsel. Martin: ‘’Vooral kinderen hebben vaak geen idee waar het eten op hun bord vandaan komt. Door dit initiatief wordt de afstand tussen consument en de productie van hun voedsel verkleind’’. Een mooi voorbeeld hiervan is hun eigen frietkraampje. Als het druk is op de boerderij verkopen ze friet van eigen aardappelen. Laatst zei een jongetje “Mama ik wil deze friet niet, deze zijn gemaakt van aardappelen!”. Zo blijkt maar weer dat de stap van Martin hard nodig is.
Martin maakt van krom het nieuwe recht
Martin is inmiddels gestopt met telen voor de groothandel. Ethisch is het voor hem niet te rijmen dat goed voedsel zomaar verspild wordt. Het verhaal van Martin is volgens ons een inspirerende case. Het laat zien dat uit een slechte ervaring iets moois kan ontstaan. Ook toont het dat een relatief kleine speler die zelf de teugels in handen neemt, de regels van het spel kan veranderen. “Beleef het en eet het”, waarbij een brug wordt geslagen tussen producent en consument, is daar een super voorbeeld van. Martin maakt echt van krom het nieuwe recht!
Deze blog is geschreven door Willemijn Rooijmans. Willemijn studeert International Development Studies in Wageningen en onderzoekt voor Kromkommer de factoren en impact van overproductie in de groentesector.